09/05/2021
1910 Station Purmerend
Soms kom je in Purmerend dingen tegen waarvan je denkt, hé wat leuk, dat wist ik niet. Regelmatig plaatsen we op deze site Terugblikken, verhalen over de stad en haar bewoners, van Piet Jonker, redacteur/fotograaf van weidevenner.nl. Deze keer(aangepast): Spoorwegongeluk in Purmerend
Het gebied rond het treinstation gaat op de schop, er komt hoogbouw en er zijn plannen om het station te verplaatsen. De één vindt het prima, anderen vinden het maar niks. Het is echter niet de eerste keer dat het spoor in het nieuws is, want op 19 mei 1884 is Purmerend in rep en roer. De Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij opent de lijn Zaandam-Hoorn met een feesttrein die een tussenstop maakt in station Purmerend. Veel boeren met weiland langs de spoorlijn laten de drank en bitterballen voor wat het is, zij blijven liever thuis op de boerderij, want ze zijn bang dat de koeien, paarden en schapen op hol slaan bij het passeren van het grote stoommonster. Honderden nieuwsgierige Purmerenders komen wel naar het (nood)station om het grote wonder te aanschouwen en feest te vieren, maar pessimisten zien ook gevaar in het snelheidsmonster. Dergelijke hoge snelheden, dat moet wel een keer misgaan, en tien jaar later gaat het ook vreselijk mis.
Om 13.00 uur rijdt de feesttrein in een grote stoomwolk station Purmerend binnen, waar veel hoogwaardigheidsbekleders, waaronder de ministers van Binnenlandse Zaken, Handel en Nijverheid en de commissaris van de koningin, Johan Willem Meinard, staan te wachten. Na een plechtige ontvangst door burgemeester Van IJsendijk maakt het gezelschap een rijtoer door Purmerend richting De Doele en schuiven aan voor een collation (lichte maaltijd), waarbij de gasten zich volgens ingewijden niet onbetuigd laten. Er zijn, ook toen al, Purmerenders die mopperen: “Je reist tienmaal gemakkelijker en prettiger met de boot.” Anderen vinden de prijs te hoog: “Je zult eens zien hoe weinig reizigers gebruik zullen maken van het spoor, veel te duur, dat kunnen gewone mensen niet betalen.”
Enorme verwoesting
Het spoor loopt echter als een trein, tot op dinsdag 5 september 1905 de trein uit Amsterdam tussen de spoorbrug over het Noordhollandsch Kanaal en het station ontspoort. Locomotief Xemos schuift na een verkeerde wissel uit de rails en ramt frontaal de locomotief (nr. 742) van de stilstaande veetrein. De koeien zijn gelukkig al uitgeladen en staan op de Koemarkt, maar onder de passagiers van de andere trein vallen verschillende slachtoffers. Het ‘stoompaard’ heeft een enorme verwoesting aangericht. De kolen- en postwagen belanden onder aan de dijk en een aantal wagons kantelen links en rechts over de spoorbaan. Een vijftal wagons komt tot stilstand voor de wissel. In de derde wagon (eerste klasse) raken de heer en mevrouw Clarion gewond en overleeft L.J. Groot, kandidaat-arts uit Utrecht, het ongeluk niet. Hij komt klem te zitten onder een bank en overlijdt ter plaatse. Andere passagiers, de stoker, machinist Heije en hoofdcontroleur Dillewijn komen er af met builen, schrammen en blauwe plekken.
Ramptoeristen
Het nieuws gaat als een lopend vuurtje door de stad en al snel staat de weg naar het station zwart van de mensen, want het is marktdag, mooi weer en daardoor erg druk in Purmerend. Veel nieuwsgierigen proberen zo dicht mogelijk bij de plek van de ramp een kijkje te nemen en de inmiddels gearriveerde politieagenten hebben veel moeite de ‘ramptoeristen’ daar weg te krijgen. Er is nog vrijwel geen bebouwing en daardoor heeft men ook vanaf omliggende landerijen (nu Bloemenbuurt en Gors) vrij uitzicht op de ravage. Al snel komen de doktoren Jelgersma, Simons, Bakels en Maats (en zoon) ter plaatse om eerste hulp te verlenen en in het Gasthuis aan de Gouw wordt in allerijl een aantal noodbedden klaargemaakt om slachtoffers op te vangen. De heer en mevrouw Clarion worden per rijtuig naar het huis van burgemeester Van IJsendijk, villa Ramhof aan de Jaagweg, gebracht en later ‘ter verpleging’ naar het Gasthuis aan de Gouw. Het dodelijke slachtoffer L.J. Groot wordt naar Edam vervoerd en later daar begraven.
Naar gesticht
Het opruimen duurt enige tijd en treinpassagiers moeten enkele dagen over planken om de ravage heen lopen om in een andere trein de reis te vervolgen. Na een week is er een noodspoor en kan de trein er weer langs. H.M. de Koningin-moeder Emma informeert telegrafisch bij de burgemeester naar de toestand van de gewonden, maar gelukkig valt dat mee. De koningin dankt ‘het opperwezen dat dit voor Purmerend nog zoo genadig is afgelopen’. Voor postconducteur Koffman loopt het helaas wel slecht af. Na enige maanden komt het bericht per telegram dat sinds het spoorwegongeluk in Purmerend zijn zenuwstelsel zodanig is geschokt, dat hij moet worden opgenomen in een gesticht voor zenuwlijders.
