Terugblik:Weere werd Gedempte Where

26/08/2022

Soms kom je in Purmerend dingen tegen waarvan je denkt, hé wat leuk, dat wist ik niet. De komende tijd plaatsen we op deze site regelmatig een artikel uit het boek Terugblikken, verhalen over de stad en haar bewoners, van Piet Jonker, redacteur/fotograaf van weidevenner.nl. Deze keer Weere werd Gedempte Where

Voordat de eerste Purmerenders hier woonden, stroomde de Weere als een brede waterloop tussen de Zuiderzee en het Beemstermeer. Het water werd voornamelijk gebruikt voor aalvisserij, maar kreeg grote betekenis voor de handel in Purmerend. Het was eeuwenlang de levensader van de stad. Langs en in de nabijheid van de Weere vestigden zich een zoutkeet, bierstekers, zeepziederij, scheepswerf, touwslagerij, kuiperij, brouwerijen en andere bedrijven. Dat betekende veel werk en groei van de stad. Vijf eeuwen later moest het water wijken voor autoverkeer.

Vaten bier werden gelost op de Bierkaai bij de bierstekers. Biersteker komt van het steken van biervaten in de lage kelders van de cafés, en de man die het bier ‘steekt’ om het alcoholgehalte voor de belasting te bepalen. De vis werd verhandeld in de visbank op de Vischmarkt, die later werd verplaatst naar de Hoornsche brug op het Venedien. Er werd veel geklaagd over stank en achtergebleven visafval dat na de markt op straat bleef liggen. De vissers brachten de aal ook naar Engeland en kregen daar een goede prijs omdat de vis vers aan land werd gebracht. Hiervoor hadden ze een foefje bedacht, namelijk gaten te boren in de bun (onder in de boot) zodat de aal tijdens de reis in vers water zwom. Purmerend had een eigen vischbank in Billingsgate (Londen), de grootste vismarkt ter wereld.

Handjeklap
Kaas werd aangevoerd door boten tot op het dek volgeladen met kaas.  Uit Zeeland kwamen schuiten met Zeeuwse winteraardappelen die rechtstreeks uit de schuit werden verkocht. Boter en augurken werden vaak onderweg al bij de Beemsterdijk via ‘handjeklap’ verkocht. Schippers spaarden zo bruggengeld uit. In 1926 werd het laatste deel van de Singelgracht gedempt en kreeg de Weere last van ondiepten, waardoor schuiten vastliepen en de gemeente hoge kosten moest maken voor uitbaggeren. In 1929 werd de bagger gebruikt voor het bouwrijp maken van de Hazepolder. Om de haverklap duikelde er iemand de Weere in, vooral koetsen die de bocht Peperstraat /Weerwal te snel namen, maar gelukkig was er de Purmerender Reddingsbrigade. Een jaarlijks hoogtepunt was de intocht van Sinterklaas, als de boot door de Weere stoomde naar het Looiersplein, op de wal gevolgd door een muziekkorps, ouders en kinderen. Veel Purmerenders gooiden een hengeltje uit in de Weere voor een maaltje vis, en groot was de ergernis toen de gemeente een snoekverbod instelde. Voor veel inwoners was het een lekkere gratis maaltijd en na veel protest en overtredingen werd het verbod ingetrokken. Wel werd streng toegezien op het plaatsten van illegale fuiken.

Demping
In 1956 kwam raadslid Karel Bakker (CPN) met het voorstel de Weere te dempen “als oplossing voor het nijpende parkeerprobleem en de hoge kosten voor onderhoud van de bruggen.” Er volgden jaren van vergaderen en overleg. Een voorstel van marktmeester Peek om in plaats van de Weere de Plantsoengracht te dempen ging niet door. De Bond Heemschut en 64 bewoners maakten nog bezwaar tegen het dempen van de Weere, maar het  ‘Veertiende raadslid’, columnist in de Nieuwe Noordhollanse Courant, schreef: “Stadsschoon moge nog zo mooi zijn, men kan er niet van eten.” Op vrijdag 7 juli 1961 stemde de gemeenteraad met 11 tegen 2 stemmen voor demping en al snel volgde goedkeuring van het Rijk.

Eenrichtingsverkeer     
Woonarken werden verplaatst en de omlegging werd gegraven, waarbij terloops ook de oude Molenschans werd meegenomen. De Bierstekersbrug, Hoornsebrug en het Hogebruggetje (‘Liefdesbrug’) werden gesloopt en de Weere werd volgestort met zand. Eerst tot de Kalversteeg en later tot het Looiersplein. Er kwam een nieuwe Beemsterbrug, waarvoor het karakteristieke brugwachterhuis tegen de vlakte ging en het café van Molkenboer op de hoek van de Koemarkt werd gesloopt, om ruim baan te maken voor het verkeer. Vooral op marktdagen liep het verkeer vast en met de ontwikkeling van de Overwhere was volgens de gemeente naast de demping ook eenrichtingsverkeer in de binnenstad noodzakelijk en dat betekende discussie met ondernemers. Met de openstelling van de Gedempte Where zouden alle verkeersproblemen verleden tijd zijn, maar… op de allereerste dinsdag na de opening stond het verkeer weer muurvast.