04/05/2024
15 december 1944 worden drie mannen uit Amersfoort en Tiel doodgeschoten bij de Hollandia aan de Jaagweg. Het maakt diepe indruk op de Purmerenders en na de oorlog wordt een monument opgericht en elk jaar leggen honderden mensen tijdens een herdenkingstocht kransen en bloemen. De gebeurtenissen na de fusillade zijn lange tijd onduidelijk, maar Piet Jonker (weidevenner.nl) zoekt het uit en beschrijft in 2017 nauwkeurig wat er gebeurd is. Dit is een ingekorte versie:
Tijdens de Hongerwinter van 1944 is er is een enorm gebrek aan alles, maar bij de melkfabriek liggen vele zakken suiker opgeslagen. Om de Duitse Wehrmacht te bevoorraden krijgt de fabriek opdracht om vierhonderd zakken te verschepen naar Vlaardingen. Hoewel slechts enkele mensen op de hoogte zijn, weet het verzet precies wat er gaat gebeuren. In Zaandam stappen verzetsmensen, verkleed als belastingambtenaren, aan boord en nemen het schip met lading en al in beslag. De Duitsers zijn furieus en vinden de boot leeg terug in een houtloods in het havengebied.
Melkwagen
Gezien de enorme voedselschaarste besluit het verzet ook de rest van de suiker in Purmerend weg te halen en te verdelen onder ziekenhuizen, bejaardentehuizen, tbc patiënten en scholen. Op 9 december besluit men het erop te wagen. De portier, die op de hoogte is, wordt losjes vastgebonden en op een plek neergelegd waar hij snel zal worden gevonden. De zakken van honderd kilo worden door met een melkwagen naar schuilplaatsen in en rond Purmerend gebracht. Al vroeg de volgende ochtend wordt de diefstal ontdekt en op 15 december worden drie verzetsmannen uit de gevangenis aan de Weteringschans in Amsterdam naar de Jaagweg in Purmerend gebracht.
Getuige
Uitgehongerde mensen met een karig maaltje groenten uit de Beemster en lopend of met de fiets zonder banden, kruiwagen of kinderwagen bij de Beemsterbrug aan inbeslagname van het weinige voedsel weten te ontsnappen, zijn op weg zijn naar Amsterdam om nog voor de avondklok binnen te zijn. De politie, krijgt opdracht de mensen op afstand te houden en zelf getuige te zijn van de executie. De dagelijkse melkboot vanuit Amsterdam wordt opgewacht bij de steiger en de bemanning door de agenten naar de achterzijde van de fabriek gestuurd. Vanuit de smederij zijn ze getuige van het vreselijke gebeuren.
Jacob Schipper
Massagraf
De drie gevangenen worden geboeid door een SS’er, voor het hek op de dam naast de fabriek geplaatst en vrijwel meteen doodgeschoten. De Duitsers vertrekken snel weer richting Amsterdam en de hevig geschrokken mannen die gedwongen moeten toekijken, brengen de lichamen naar de aula van het Stadsziekenhuis. De volgende dag zijn de lichamen echter verdwenen en informatie bij het ziekenhuis levert niets op. Later wordt bekend dat de lichamen ‘s nachts zijn opgehaald door een voor de Duitsers werkende begrafenisondernemer uit Amsterdam en door hem zijn begraven in een massagraf in de duinen bij Overveen. Na de oorlog worden de gevonden slachtoffers geïdentificeerd en herbegraven. Jacob Schipper en Klaas de Graaf krijgen een laatste rustplaats op de Eerebegraafplaats bij Bloemendaal. Waar Antonie Breetveld is herbegraven is niet bekend, maar zijn naam staat wel op de Erelijst van gevallenen 1940-1945.
Monument
De plek waar de executie plaatsvindt (Wezenland, een stuk weiland naast de melkfabriek) is eigendom van het Ned. Her. Weeshuis. Het bestuur stelt de plek beschikbaar voor een gedenkteken en geeft architect Jan Plas opdracht een monument te ontwerpen. Het worden drie zuilen met de namen van de omgekomen mannen met daarvoor een offerplaat voor bloemen. Aan de vooravond van de bevrijdingsfeesten in 1945 word het monument onthuld. Onder de vele belangstellenden zijn burgemeester mr. R. Kooiman, ir. J. Bellaart Spruijt, districtscommandant van Waterland, en een bataljon van de Binnenlandse Strijdkrachten. Ook nabestaanden van de slachtoffers zijn bij de plechtigheid aanwezig.
Herdenkingsstenen
Stichting Herdenkingsstenen Amersfoort herdenkt slachtoffers van het naziregime bij hun laatste woning in Amersfoort. Op 13 mei 2017 wordt in Amersfoort voor het laatste woonhuis van Jacob Schipper een gedenksteen onthuld en op 25 september 1919 wordt een steen voor Klaas de Graaf geplaatst. Het zijn stille getuigen van mensen die een gruwelijk lot ondergaan. Het gedenkteken aan de jaagweg voor drie mannen, doodgeschoten uit wraak, met als opschrift ‘Nederland gedenk uw doden en vergeet nooit het offer dat zij voor u brachten’. Een plek om bij stil te staan.
Klaas de Graaf
Onthulling steen door Piet Jonker
Wilt u op de hoogte blijven van al het nieuws in Weidevenne, Kop West, Centrum en Beemster, schrijf u dan in voor de nieuwsbrief.
