22/02/2020
Koopvaardijschepen bij ‘de Groote Sluis’.
Soms kom je in Purmerend dingen tegen waarvan je denkt, hé wat leuk, dat wist ik niet. Regelmatig plaatsen we op deze site een (bewerkt) artikel uit het boek Terugblikken, verhalen over de stad en haar bewoners, door Piet Jonker, redacteur/fotograaf van weidevenner.nl. Deze keer: De beroemde door-ijzing in Purmerend.
Ouderwetse winters met schaatsers en arresleden op het Noordhollandsch Kanaal en de Where. Het zal waarschijnlijk niet meer gebeuren dat de jeugd meeschaatst naast de ijsbreker tussen de Sluisbrug en de spoorbrug. Voor het vervoer over water is zo’n winter een echte ramp. In de tijd van zeilschepen, als het vrijwel onmogelijk is om door het ijs te komen, bedenkt men een simpele oplossing: gewoon een vaargeul zagen.
In 1575 zijn het Noordhollandsch Kanaal en het Noordzeekanaal nog niet gegraven en is de Noordzee alleen via de Zuiderzee te bereiken. Als in dat jaar de vaarroute van Petten naar Monnickendam is dichtgevroren, geeft gouverneur Sonoy opdracht ‘eene 42 voet breede bijt’ in het ijs te maken. Voor het laatste stuk moet ook een groep Purmerendse ‘huislieden met vijf dagen leeftogt onder het voeren van vaandel en geweer’ zich melden.
In december 1829, een paar jaar na de opening van het Groot Noord-Hollandsch Kanaal, legt er in december 25 centimeter ijs in het kanaal, waardoor schepen in Amsterdam moeten wachten. Nieuwe Diep (Den Helder) is onbereikbaar. Dat kost de reders veel geld en in januari 1830 geven ze opdracht om een vaargeul te zagen van Amsterdam naar Den Helder. Het zagen en ‘wegslooten’ van het ijs wordt gedaan door zeshonderd man en kost maar liefst 20.000 gulden.
Slimme kaashandelaren uit Purmerend sturen paard-en-wagens volgeladen met kazen richting Buiksloot en terwijl de schepen langzaam worden voortgetrokken, wordt de kaas met bestemming Bordeaux tussen schaatsers en arresleden door overgeladen in het schip Twee Gebroeders van reders H. en C. van de Stadt. Kapitein J.J. Klein hoeft daardoor niet meer te laden bij de kaaspakhuizen aan de Kanaalkade in Purmerend en kan op 9 januari, als de acht schepen Purmerend passeren, meevaren met het konvooi. Twee weken later komen de schepen aan in Nieuwe Diep en wordt de reis voortgezet via de Noordzee.
Saluutschoten
Dichter C. Loots schrijft een ‘zeer schoon vers’ over de doorijzing en als de Engelsen, die anders niet zo’n hoge pet op hebben van Nederlandse ondernemingen, horen van het huzarenstukje, worden de schepen bij het passeren van de Engelse kust met saluutschoten begroet. Als in Bordeaux via kapitein Klein het verhaal bekend wordt, krijgt Purmerend ook in Frankrijk alle lof voor deze spectaculaire onderneming. Het is een groot succes, want als het eerste doorgeijsde schip terugkomt van de reis, liggen in Amsterdam nog schepen te wachten om uit te varen.
Schaatsende beer
IJsbreker Walvis op de Kom
De winters worden zachter en de schepen sterker, maar soms moet er toch een vaargeul worden gemaakt. Zagen kost te veel geld en duurt te lang, dus gebruikt men dynamiet. Gewoon het ijs opblazen. Later komen de ijsbrekers Walvis en Poolvos het ijs breken. Schaatsers vinden het maar niks, en er wordt naast de ijsbreker gewoon meegeschaatst. Tijdens strenge winters vriest het kanaal nog wel eens dicht en is het ijs stevig genoeg voor schaatsers, arresleden en Barend Cruijff met een schaatsende beer.
Bep en Jopie
Koek en Zopie van Bep en Jopie
Buurtvereniging De Hazepolder organiseert schaats- en priksleewedstrijden op de Kom en de brandweer spuit ‘s nachts water op het ijs voor een mooie gladde baan. Kanaaldijkbewoner Pranger zorgt voor verlichting en muziek. Een waar feest met Oudhollandse koek en zopie (van Bep en Jopie), waar grote pannen snert en chocolademelk staan te pruttelen. Ook deelnemers aan langskomende schaatstochten nemen even pauze voor een warme versnapering of roze koek. Jong en oud vermaken zich op het ijs, waar Sietze de Bruin als omroeper, scheidsrechter en jury met zijn bekende luide stem alles en iedereen op de hoogte houdt. De prijsuitreiking wordt gedaan door ome Jan ’Stoet’ Bakker. Schaatsen op de Kom, geen wereldnieuws, maar voor velen een mooie herinnering.
Schepen: Reders:
Louiza Agatha K.J. van Beeck Vollenhoven
Willem Ernst Nederlandsche Scheepsrederij
Jonge Lodewijk Anthonie I. Brentint & zoon
Wilhelmina en Maria Insinger & Comp.
Maria en Jacoba Buijs de Bordes & Jordan
Welvaart I. Schumacher
Diana J.A. Westerloo & Comp.
Twee Gebroeders H. & C. van de Stadt
Marion Kramer, Monique Hellingman, Jan Bakker en Yvonne Kamp.
Cindy de Bruin, Monique van Westen,Debora Wulfrank en omroeper Sietse de Bruin
