Het goud van de Lutine

14/10/2021

Soms kom je in Purmerend dingen tegen waarvan je denkt, hé wat leuk, dat wist ik niet. Regelmatig plaatsen we op deze site Terugblikken, verhalen over de stad en haar bewoners, door Piet Jonker, redacteur/fotograaf van weidevenner.nl. Deze keer: Het Goud van de HMS Lutine.
Het Franse in 1779 gebouwde schip La Lutine, uitgerust met meer dan twintig kanonnen, wordt in 1793 door de Engelsen onder bevel van admiraal Hood veroverd. Zes jaar later vertrekt het schip met een 240 koppige bemanning uit Yarmouth, Engeland, naar Hamburg met een lading goud en zilver ter ondersteuning van de in geldnood verkerende Londense kooplieden. Engeland exporteert veel goederen, voornamelijk katoenproducten, linnen en garens, maar als vanwege de crisis de handel stagneert is er geld nodig.

Twintig miljoen
Het schip komt echter nooit aan in Hamburg. In de nacht van 9 oktober 1799 vergaat de Lutine tussen Vlieland en Terschelling. Er doen allerlei geruchten de ronde waarom het schip juist die route neemt, en ook over de lading wordt geheimzinnig gedaan. Er wordt gesproken over een bedrag van maar liefst twintig miljoen gulden aan goud en zilver. Er volgen processen over bergingsrechten en er worden vele pogingen gedaan om de schat te bergen. De eilanders zijn van mening dat zij recht op het goud hebben, maar ook uit allerlei andere streken komen er goudzoekers op af. Er gaan verhalen over Urker vissers die in de clinch liggen met de eilanders en twee vissers uit Volendam die met verzwaarde netten een poging doen. Een van hen verhuist daarna van een klein huisje aan de rand van het dorp naar een statige woning aan de haven en financiert de bouw van vissersschepen. De rest van het goud zou zijn begraven onder zijn woning, waar later een horecazaak wordt gebouwd. Of er bij die bouw van het nieuwe pand goud is gevonden in niet bekend…   

Frans Beckers

Goudkoorts
Als in 1933 moutfabrikant Frans Beckers uit Gennep met een prachtig plan komt om de goudschat van de Lutine te bergen, ontstaat er een ware goudkoorts. Niet alleen op Vlieland en Terschelling, maar in hele land ziet men de goudstaven al boven water komen. Ook in Purmerend worden door Beckers aandelen te koop aangeboden. In de dinsdagcafés worden handelaren en bezoekers met fantastische verhalen over de opbrengst overgehaald om deel te nemen aan een lucratieve bergingsoperatie.

Waardeloos
Bij verschillende bergingspogingen worden inderdaad goud en zilveren geborgen, maar Beckers pakt het groots aan. Hij laat een enorme toren in de vorm van een lampenkap met bovenop een zuiginstallatie bouwen die hij over het wrak laat zakken, waarmee het zand wordt weggezogen. De duikers hebben het goud dan ‘voor het oprapen’. De toren wordt echter door de zware zeegang vernield en een jaar later laat Beckers een nieuwe toren bouwen. Als in 1935 een van de duikers om het leven komt en de toren niet meer verplaatsbaar is, geeft Beckers er de brui aan, zijn de aandelen waardeloos en gaan ook de Purmerendse de aandeelhouders ‘het schip in’.

Afgegraven
In 1938 krijgt de Billiton Maatschappij vergunning van Lloyd’s om de grote nieuwe baggermolen Karimata in te zetten bij de Lutine. Behalve de restanten van de toren van Beckers en een paar wrakstukken van de Lutine wordt er weinig meer gevonden. Op 29 en 30 juli 1938 komen er plotseling toch nog een allerlaatste goudstaaf, enige munten en een paar kanonnen boven water, maar daarna is het afgelopen. Een stuk zeeboden ter grootte van een voetbalveld is compleet afgegraven tot een diepte van twintig meter.

Spijkers Lutine, Piet Jonker

Bijverdienste
De al eerder in 1859 opgedoken scheepsbel gaat naar Lloyd’s in Londen, waar hij wordt geluid als er een schip wordt vermist en van het houten roer wordt onder andere een tafel gemaakt. De kapitein en twee officieren zijn begraven op Vlieland en de overige bemanningsleden op Terschelling. Tijdens en na de vele bergingspogingen krijgen eilandbezoekers allerlei souvenirs te koop aangeboden. Kanonskogels, met een kanonskogel versierd pennenbakje, penningen en spijkers. Of het allemaal inderdaad van de Lutine afkomstig is maakt de meeste toeristen niet uit en voor veel eilanders betekent het een lucratieve bijverdienste. Liesbeth List zingt als Sjaantje ‘Het lied van De Lutine’ (Philips-JF 333 560).

Pennenbakje, Purmerends Museum

Opnieuw het schip in
Als in 1937 Piet Visser uit Wormer ook in Purmerend aandelen aanbiedt voor deelname in de berging van de lading goud van de in 1917 bij Texel gezonken Renate Leonhardt breekt opnieuw de goudkoorts uit. Duizend gulden opbrengst op een aandeel van vijfentwintig gulden is voor veel Purmerenders te verleidelijk om te laten lopen. Maar helaas…opnieuw gaan de aandeelhouders ‘het schip in’.

Toren van Beckers

Deel dit bericht:

Facebook

Twitter

Email

Linkedin