19/11/2020
Vrijwillige brandweer aan het nablussen. Onder andere Daman (met blusspuit), Bos, Arie Smit, Slooten, Kees Ricke en Brugge.
Soms kom je in Purmerend dingen tegen waarvan je denkt, hé wat leuk, dat wist ik niet. Regelmatig plaatsen we op deze site een artikel uit het boek Terugblikken, verhalen over de stad en haar bewoners, door Piet Jonker, redacteur/fotograaf van weidevenner.nl. Deze keer: Ontploffing vuilniswagen op de Koemarkt.
Op maandagmorgen 6 juli 1959 maakt chauffeur Ber van der Velden zijn ronde met de vuilniswagen. Het afval wordt in die tijd aangeboden in grote zinken emmers die handmatig op de vuilniswagen worden gezet. Zwaar werk, want afval scheiden is nog niet aan de orde en meestal worden de emmers helemaal volgepropt. Bij garage Jorritsma aan de Koestraat komt men nog net op tijd met twee buitengewoon zware emmers aansjouwen. De vraag van de belader ’wat hebben ze er allemaal in gesodemieterd’? ontlokt zijn maat de opmerking ‘al zijn geld zit erin’. Achteraf blijkt het geen geld te zijn, maar een hoeveelheid overgebleven carbid dat wordt gebruikt bij laswerkzaamheden.
halve vuilniswagen
De emmers worden geleegd en via de Plantsoenstraat (Achter de stallen) en Plantsoengracht vervolgt de wagen zijn normale rit naar de Koemarkt. Melkboer Beets staat met zijn melkwagen ter hoogte van garage Ruis en als de vuilniswagen voorbij rijdt, krijgt hij een vreemde lucht in zijn neus. Tegen meubelmaker Licht, die net naar buiten komt gelopen, maakt Beets de opmerking ‘als je straks een knal hoort, is de vuilniswagen de lucht ingevlogen’. Het is geen helderziendheid, want hij ruikt een sterke carbidlucht. Bij café Kracht gaan beladers Cees Boon en Nick Bart even op de vensterbank zitten om een sjekkie te draaien, terwijl chauffeur Van der Velden de wagen laat ‘rollen’ waardoor het afval naar voren in de wagen wordt gerold om ruimte te maken voor een nieuwe lading. Opeens gaat het mis. Een enorme explosie, gillende mensen, paniek en overal glasscherven. De wagen is ontploft en een deel ervan ligt vele tientallen meters verderop voor de sigarenwinkel van Schinkel.
Roltrommel verdwenen
Straaljager
Boon en Bart zijn wonderwel niet gewond, maar wel is de pui van café Kracht aan diggelen en van de meeste andere cafés zijn de ramen eruit geblazen. De gevels van de Handelsraad LTH en de Credietbank zijn ontzet en ook van De Doele is bijna geen ruit meer heel. Een stuk ijzer van de vuilniswagen is bij het Looiersplein op de binnenplaats van groenteboer Roersma terechtgekomen en andere delen in de stadsgracht. Zelfs bij familie Van Ooijen aan de Julianastraat is een ruit gesneuveld en ook in de Vooruitstraat en Bernard Nieuwenteitstraat is schade. De etalage van sigarenhandelaar/dirigent Maarten Sanders, die even denkt dat er een straaljager op de Koemarkt is neergestort, blijkt totaal verwoest en ook Cinema Schinkel en kledingzaak Fortuin in de Dubbele buurt hebben ernstige schade. Bij slijterij Haars aan de overkant ligt de gehele inhoud van de etalage op straat, maar vreemd genoeg zijn bij Smit en Klijzing aan de Koemarkt alle benedenramen nog intact, maar ligt boven alles aan diggelen.
Hoop op beter
Meerdere mensen zijn gewond door glasscherven en rondvliegende dakpannen. Een klein jongentje is zijn kleren zo goed als kwijt en een baby, die in een kamer boven de viswinkel van Ricke in de wieg ligt te slapen, wordt bedolven onder een laag glasscherven. Gelukkig blijft ze ongedeerd. Zandschipper Wijkstra, die met zijn boot ‘Hoop op beter’ in Purmerend bij de Sluisbrug ligt aangemeerd, fietst op dat moment over de Koemarkt en wordt door de enorme luchtdruk van zijn fiets geblazen. Van zijn rijwiel is niets meer over en hij wordt zwaargewond afgevoerd naar het Stadsziekenhuis.
Veel belangstelling
Opgeschrikt
Heel Purmerend wordt opgeschrikt door de knal en veel mensen, waaronder burgemeester Kooiman, wethouders Beukenkamp en Lansdaal, de directeur gemeentewerken en gemeentesecretaris Van der Land, komen een kijkje nemen. Na een voorlopig onderzoek door de Veiligheidsrecherche, Groepscommandant van de Rijkspolitie adjudant Van der Molen en de Commandant Rijksdienst explosieve stoffen afdeling mijnopruimingsdienst wordt de rommel opgeruimd en de Koemarkt schoongespoten.
Nat afval
Van de drie vuilnisemmers die op het moment van de ontploffing aan de wagen hangen wordt vrijwel niets teruggevonden. Later vinden werklieden bij baggerwerkzaamheden een deel van een deksel terug in de vijver van het Stadsziekenhuis (nu gemeentehuis). Er doen verschillende verhalen de ronde, maar na onderzoek blijkt carbid de oorzaak te zijn. Veel bedrijven gebruiken in die tijd carbid bij het lassen en bij het betreffende bedrijf wordt ongeveer dertig kilo oud carbid in de vuilnisemmers gegooid. Vandaar dat de emmers zo zwaar zijn. Na het carbid komt er waarschijnlijk nat afval (gewassen groenten?) in de vuilniswagen terecht en dat leidt tot vergassing. Tijdens het ‘rollen’ ontstaat er mogelijk een vonk waardoor de zaak ontploft.
Sigarenzaak Sanders
Het duurt ruim twee jaar en vele rechtszittingen voordat alles financieel is geregeld. Het garagebedrijf wordt uiteindelijk veroordeeld tot een boete van tweehondervijftig gulden. De totale schade is ruim honderdduizend gulden, maar daarnaast is het ook een groot probleem voor de gemeente, want Purmerend beschikt over slechts één roltrommelwagen, die ook nog eens dienst doet voor het ophalen van afval in Wijdewormer en Oosthuizen, zodat regelmatig een open vrachtwagen moet worden ingezet. Al snel na de ramp komt er een nieuwe roltrommelwagen en om alle problemen op te lossen, wordt meteen een tweede wagen aangeschaft.
toen deed men al aan hergebruik,
de vuilnis auto kwam terug als puttenzuiger.