Vier eeuwen carillonklanken over de Kaasmarkt

25/03/2023

Soms kom je in Purmerend dingen tegen waarvan je denkt, hé wat leuk, dat wist ik niet. Regelmatig plaatsen we op deze site een artikel uit het boek Terugblikken, verhalen over de stad en haar bewoners, door Piet Jonker, redacteur/fotograaf van weidevenner.nl. Deze keer: Vier eeuwen carillonklanken over de Kaasmarkt.

Purmerender Peter Dircksz speelt al in 1545 als beiaardier op het carillon van Weesp en in 1602 heeft Purmerend een eigen klokkenspeler. Vijf eeuwen later werkt het carillon in Purmerend automatisch en laat de bode tijdens trouwerijen, door een simpele druk op de knop, de vrolijke klanken van ‘Daar komt de bruid…’ over de Kaasmarkt klinken.

Oude klok uit de Groote Kerk

Oud roest
Tijdens de PF’60-feesten (Purmerend 550 jaar stad in 1960) krijgt de gemeente als geschenk van de bevolking en carillon aangeboden. Het is niet het eerste carillon, want al in 1602 wordt een klokkenspel in de toren van de kerk op de Kaasmarkt aangebracht. In 1674 wordt de kerk echter getroffen door de bliksem en blijven van het carillon vrijwel alleen brokstukken over. Later worden de restanten omgesmolten tot nieuwe klokken en krijgt de kerk een nieuw klokkenspel dat op markt- en feestdagen wordt bespeeld door Barend Kwast Sr. In 1870 verkoopt de gemeente de klokken aan een Amsterdamse opkoper, die ze jarenlang als oudroest op de gemeentewerf (Witte huis) aan het Whereplantsoen laat liggen.

Te duur
In 1910 viert Purmerend uitbundig feest vanwege het 500-jarig bestaan. Er wordt van alles georganiseerd en op het Slotplein verrijst een gedeeltelijk nagebouwd Slot Purmersteijn, waar een schouwspel met als hoofdpersoon Willen Eggert Heer van Purmerende wordt opgevoerd. In en rond het slot worden ook alcoholistische versnaperingen verkocht en niet iedereen is daar blij mee, want ook dan zorgen feestelijkheden voor protesten. Tijdens de stadsfeesten komt burgemeester Cavaljé met het idee om weer een carillon aan te schaffen. Veel bewoners vinden het een prachtig plan, maar de gemeenteraad veegt het idee van tafel. Te duur. Afschrijving, onderhoud en aanschaf van nieuwe muziekrollen kan zomaar driehonderd gulden per jaar gaan kosten, dus geen denken aan.

Grammofoon
In 1936 komt een commissie onder voorzitterschap van burgemeester Cramwinckel met een plan om in plaats van een carillon een geluidsinstallatie in de toren te plaatsen met muziek door middel van een grammofoonplaat. Samen met Phillips wordt een proef genomen die op film is vastgelegd. Deze film is te zien op: www.openbeelden.nl

1960 in de steigers

Meer geld
In 1960 viert Purmerend 550 jaar stadsrechten en wordt door notaris J. Dirkzwager het Carilloncomité opgericht. Burgers en bedrijven worden opgeroepen om ‘van hun burgerzin te getuigen en het comité te verblijden met een gift.’ Tijdens de PF’ 60-receptie van het gemeentebestuur in het Heerenlogement kan de notaris met genoegen meedelen dat het bedrag al aardig oploopt, maar hij laat weten dat hij uiteindelijk meer geld voor het Carilloncomité wil ontvangen:” De mensen moeten niet denken dat het hele carillon al betaald is.”

Markt niet verplaatsen
Burgemeester Reinder Kooiman wordt tijdens de receptie overladen met cadeaus en krijgt van meerdere bedrijven extra geld voor de nieuwe klokken. De heer Roos, van de Bond van veehandelaren, verbindt er wel een voorwaarde aan: “De veemarkt niet verplaatsen naar buiten de stad.’’ Er wordt namelijk gedacht aan verplaatsing naar ‘over de sluis’ (nu Kop West), maar dat zien boeren, handelaren, horecaondernemers en veel inwoners niet zitten. De burgemeester laat weten dat ook de gemeente tegen het verplaatsen van de (vee)markt is. Mevr. Van Daalen, uit Amerika overgekomen peettante van de man die de stadhuistoren restaureerde, biedt burgemeester Kooiman een klok plus Amerikaanse vlag aan.        

1962, klok voor de burgemeester

Ontslagen
In 1962 is het benodigde geld binnen en kan de notaris opdracht geven de klokken te gieten. Voor alle zekerheid wordt eerst met een bandrecorder een geluidsopname gemaakt van het carillon in Schagen, en afgespeeld vanuit de nog lege stadhuistoren op de Kaasmarkt, om te controleren of het geluid wel goed op straat te horen is. Voor het gieten van de laatste klok vertrekt de notaris naar Brabant om persoonlijk aanwezig te zijn bij het maken van het sluitstuk van het nieuwe carillon. De 26 klokken worden in de toren geplaatst en er wordt ‘erewijn’ gedronken, waarna de burgemeester de sleutel van het klokkenspel krijgt aangeboden. Wethouder Beukenkamp biedt namens Comité PF’60 een muziekrol met Oranjeliedjes aan en mr. Lieuwen, namens Purmerend Marktstad, een rol met Sinterklaasliedjes. Tot besluit geeft gemeentesecretaris Van der Land het eerste ‘officiële concert’ op het nieuwe carillon. Trieste bijkomstigheid is dat door de komst van het carillon de functie van klokkensteller overbodig is geworden en de man wordt ontslagen.

Wilt u op de hoogte blijven van al het nieuws in Weidevenne, Kop West, Centrum en Beemster, schrijf u dan in voor de nieuwsbrief.

 

 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *