Terugblik: Eerste zelfbedienings-zaak in Purmerend   

21/12/2019

Margriet, Piet, Hennie Peek, Mar en mevrouw Booy.

Soms kom je in Purmerend dingen tegen waarvan je denkt, hé wat leuk, dat wist ik niet. De komende tijd plaatsen we op deze site regelmatig een (bewerkt) artikel uit het boek Terugblikken, verhalen over de stad en haar bewoners, door Piet Jonker, redacteur/fotograaf van weidevenner.nl. Deze keer…  Eerste zelfbedieningszaak in Purmerend                                          

In Purmerend is een grote keus in supermarkten en vooral tegen de kerstdagen worden daar de winkelkarren massaal volgeladen. Vijfenzestig jaar geleden ging dat nog anders en had Purmerend een primeur met de eerste zelfbedieningszaak. Piet Slooten, knecht bij kruidenier Oortwijn, en tijdens de oorlog actief in het verzet, trouwde met Mar op dezelfde dag dat zijn zuster en zwager elkaar het jawoord gaven. Daarna ook samen inwonen bij de ouders aan de Thorbeckekade, waar leven met drie gezinnen in een kleine woning niet altijd even gemakkelijk was. Uiteindelijk kwamen ze in het huis van vrouw Boom aan de Kanaalschans, in de volksmond; ‘Cent van het blad’ genaamd vanwege de tafel in de gang met daarop allerlei lekkernijen voor een cent. Na de bevrijding werd Slooten ‘ingezet’ in de winkel van Jan Westmijse aan de Kaasmarkt en begon een eigen levensmiddelenzaak die uitgroeide tot de eerste zelfbedieningszaak in Purmerend.

Beer van de Kaasmarkt
Er waren al veel kruideniers, dus moest er van alles worden bedacht om klanten te lokken. In1950 was het raden naar de naam van een anderhalve meter grote taaipop en drie jaar later konden klanten kilometers sparen. Dan kreeg je bij De Sperwer bij elke vijftig cent aan boodschappen een kwart kilometer met de trein cadeau en tijdens de Sinterklaasactie kon je zelfs een reis naar Parijs bij elkaar sparen. Het was hard werken voor het hele gezin en dus ook voor dochters Wil, Margriet en Nel. Naast het werk in de winkel ging Piet bij de PTT en als marktmeester aan de slag. Moeder wist ook van aanpakken en kreeg al snel de bijnaam; ‘Beer van de Kaasmarkt’. Extra hulp was er van mevrouw Booy. Zij woonde, ruim vijf jaar met echtgenoot Cor op de bovenverdieping. De zuster en broer van moeder Mar kwamen vanuit Brabant om in de winkel te helpen en woonden ook in het huis. De winkel was midden in de stad, tussen het café van Arie Dekker en de melkwinkel van Piet Hartog, en er was altijd veel aanloop. Meestal voor een gezellig praatje, maar als het nodig was stak iedereen de handen uit de mouwen. Veel levensmiddelen, zoals meel, suiker, rijst, erwten, zout en koffiebonen werden afgewogen in papieren zakken. Stroop werd uit het vat geschept, maar wel zelf een pot of pan meenemen.

Piet en Mar Slooten

Pak-Mee-Zaak
Er gingen verhalen rond over een ander soort winkels, overgewaaid uit het buitenland, en Slooten wilde daar wel meer van weten. Hij reisde heel Nederland door om eens goed te kijken hoe zelfbediening precies in elkaar zat en in 1955 ging het gebeuren. De achterkamer werd door aannemer Boom bij de winkel getrokken en Piet timmerde samen met broer Cor de nieuwe schappen. Mazurel hing moderne elektrische TL buizen op en schilder Schipper gaf het interieur een fris likje verf. Op 26 mei 1955 was het feest op de Kaasmarkt. Burgemeester R. Kooiman sprak zijn bewondering uit voor het ondernemerschap van de familie Slooten, want het was in die tijd toch wel een gedurfde onderneming, en opende daarna de  allereerste zelfbedieningszaak in Purmerend. De naam van de nieuwe winkel werd Pak-Mee-Zaak.  Purmerenders keken de ogen uit, want dat het zelfbediening zou worden, was geheimgehouden. Amerikaanse toestanden op de Kaasmarkt, alles zelf uit de vakken halen, het moest toch echt niet gekker worden. Bij het binnenkomen werd een rieten mandje gepakt en daarna konden de huisvrouwen zelf hun keuze bepalen uit ‘de veelheid van overzichtelijk uitgestalde en duidelijk geprijsde artikelen’. Na het afrekenen bij de kassa moesten de mandjes weer op de daarvoor aangewezen plaats worden teruggezet.

Luxe interieur

Jacht op rijksdaalder
Sommige winkeliers waren toch een beetje jaloers en een van hen stuurde de jongste bediende aan het eind van de dag naar Slooten om een reep chocolade te kopen, want aan het nummer op de kassabon was het aantal klanten van die dag te zien. Moeder Mar had het echter snel in de gaten en nam maatregelen. De ouderwetse service bleef bestaan, want na het ophalen van de klantenboekjes en het bij elkaar zoeken van de bestelling, bezorgde Piet samen met dochter Wil de boodschappen aan huis. In het begin met een tweedehands VW Kever en zonder rijbewijs, maar na enkele waarschuwingen van de plaatselijke politie ging Piet toch maar examen doen. Dochter Wil kreeg tijdens het bezorgen rijles van vader en haalde zo snel en makkelijk op haar achttiende haar rijbewijs. Bekend was de jacht op de rijksdaalder. Wie de papieren knaak met het nummer dat in de krant was afgedrukt in de winkel kon laten zien, kreeg naast een geldbedrag dat per week werd verhoogd en soms opliep tot fl.37,50, een fles limonade of een blik boterbiesjes cadeau. Rond Sinterklaas verkocht Slooten echte banketletters voor fl.1,99. Er was echter één beperking; alleen de letter M was te koop.

4=6
Rond 1965 werd de winkel opnieuw verbouwd en wederom kwam de burgemeester naar de Kaasmarkt om de nieuwe 4=6 zaak te openen. Er waren natuurlijk weer spetterende aanbiedingen, zoals bij tien gulden aan boodschappen een paar nylons, en bij een braadkuiken een pot appelmoes cadeau. Bijna vijfentwintig jaar werd er keihard gewerkt, maar nadat vrijwel aan de overkant een cash and cary winkel de deuren opende, waar de klanten goedkoper de spullen rechtstreeks uit de dozen konden pakken, was het niet meer te doen. Toen Piet en Mar vanuit de winkel steeds meer vaste klanten, zelfs met de bus uit Edam en Volendam, naar de Zuidersteeg zagen gaan om boodschappen te doen, besloten ze de winkel te sluiten. Er werd een spectaculaire uitverkoop gehouden, met onder andere drie flessen appelsap voor een gulden, en op zaterdag 22 november 1969 was er een drukbezochte afscheidsreceptie. Piet Slooten ging werken bij de bank en Purmerend was een echte familiewinkel armer.

Piet, Broer, Maarten Heilo, Zus en Mar.

2 comments

  1. Mary schreef:

    Ik sta al jaren met een familielid van deze familie Slooten op de camping. Ik zal dit artikel komende zomer aan hen geven.

  2. veltrop schreef:

    Wat een heerlijke fam mocht daar altijd graag boodschappen,vergeet die ene keer niet dat ik een reep onder mij trui deed dacht dat geen mens dat had gezien maar mis Piet had het gezien,en bij afrekenen zij hij en nou de reep nog of bel de politie.Vergeet dat nooit meer.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *