04/04/2021
Burgemeester Don Bijl.
Door de fusie Purmerend en Beemster in 2022 gaan er dingen veranderen. Er komt er een nieuwe burgemeester en er is al een nieuw logo, maar de vraag is; wat doen we met de ambtsketens van beide gemeenten. Burgemeester Don Bijl van Purmerend en burgemeester Karen Heerschot van Beemster dragen bij officiële gelegenheden een deftig ambtsketen, maar hoe moet dat straks? Kan de nieuwe burgemeester kiezen welke hij of zij draagt, wordt het een dubbele ketting of wordt er één omgesmolten?
Tot ongeveer 1852 bestaat er geen burgemeestersketting. Een burgemeester wordt in die tijd meestal herkent aan glimmend gepoetste schoenen, zwarte jas, zwarte strik en hoge hoed. Bij gelegenheden met meerdere hooggeplaatste figuren in dezelfde kleding is het dan knap lastig om de burgemeester te herkennen. Om het onderscheid duidelijker te maken, bedenkt men om de burgemeester een opvallende gekleurde sjerp te laten dragen, zodat hij voor iedereen duidelijk herkenbaar is. Helaas straalt dat niet het verwachte ontzag uit, want ook Purmerenders lopen, bijvoorbeeld bij een grote brand of oproer, de burgemeester gewoon omver om zo snel mogelijk vooraan te komen. Sjerp of geen sjerp.
Verplicht
In 1852 besluit Koning Willem III op voordracht van J.R. Thorbecke, Minister van Binnenlandsche Zaken, en vernoemd in de Hazepolder, om een ambtsketen voor burgemeesters in te voeren. De burgemeester, maar ook een waarnemend burgemeester, is verplicht de ambtsketen te dragen tijdens de vergadering van de gemeenteraad en bij een ontvangst van een Commissaris van de Koning, minister, of de Koning. De zijde met het wapen van de gemeente moet zichtbaar worden gedragen wanneer de burgemeester de gemeente vertegenwoordigt of de raad voorzit, maar vertegenwoordigt de burgemeester het Rijk, bijvoorbeeld bij het uitreiken van Koninklijke onderscheidingen dan wordt het Rijkswapen, of de beeltenis van Willem III, getoond.
Burgemeester R. Kooiman krijgt de ambtsketen van notaris Dirkzwager.
Zuinig
Het zal de tegenwoordige burgemeester van Purmerend niet zo gauw gebeuren dat hij omver wordt gelopen, want hij draagt niet zomaar een ketting. Deze is namelijk niet te missen en straalt wel degelijk gezag uit. Ter gelegenheid van het 550- jarig bestaan van Purmerend in 1960 krijgt toenmalig burgemeester Reinder Kooiman, naast een bloemetje van de op 7 oktober 1959 geboren 10.000ste Purmerender Adriënne Velzeboer, uit handen van notaris Dirkzwager een nieuwe zilveren ambtsketen aangeboden, ontworpen door Marijke Visser uit Bergen. De schakels stellen de wapens voor van gemeenten die aan het geschenk hebben meebetaald. Middelie, Katwoude en Warder, krijgen helaas geen eigen schakel, want zij doen zuinig en trekken de portemonnee samen met Monnikendam en Kwadijk, wat aan de achterkant van de schakels is vermeld. Naast de gemeentewapens bevat de ketting ook de symbolen van ‘de dienende taak die Purmerend als streekcentrum vervult’.
Wapens en symbolen
In de krant wordt de ambtsketen als volgt beschreven: ‘Vanaf het medaillon met het stadswapen zien we met de klok mee de wapens van Edam, Landsmeer en Beemster, het symbool van Purmerend als scholencentrum, wapens van Ilpendam, Broek in Waterland en De Rijp, symbool van de groenteveiling, wapen van Graft, symbool van de forensen (gevleugelde letter F met pijlen naar zes windstreken), wapen van Marken, symbool van de markt, wapens van Oosthuizen, Wijdewormer en Jisp, symbool van de handel en industrie, en wapens van Wormer, Kwadijk en Monnikendam. De penning van de ambtsketen heeft op de achterzijde een beeltenis van koning Willem III en op de voorzijde het gemeentewapen. Ook staat er de inscriptie: In 1960 werd deze ambtsketen door de gemeenten wier wapens daar in opgenomen zijn aan de gemeente Purmerend bij de herdenking van haar 550-jarig bestaan geschonken.’
P.M. Tutein Nolthenius. Foto: Rijksbureau voor kunsthistorische documentatie
Trucje
Waarschijnlijk is burgemeester P.M. Tutein Nolthenius de eerste Purmerendse burgemeester die een ambtsketen draagt. In de Beemster wordt aangenomen dat Pieter Kikkert daar de eerste burgemeester met een ambtsketen is. Op 4 juli 2012 krijgt burgemeester Harry Brinkman, geboren en getogen in de Hazepolder en voormalig wethouder van Purmerend, ter gelegenheid van het 400-jarig bestaan van de Beemster een nieuwe ketting aangeboden, gemaakt door Mirjam Golverdingen. In de schakels zijn herinneringen aan vier eeuwen Beemster verwerkt en komt de structuur van de Beemster naar voren. Strakke lijnen, de kwadranten en het verschil in waterhoogte. Voor de penning die gedraaid moet worden bij Rijks- of gemeentezaken bedenkt de ontwerpster een slim trucje: de penning draait door middel van kleine scharniertjes. Dat heeft Purmerend nou weer niet.
Niet alles
De vraag is nu: wat gaat er gebeuren als de fusie Purmerend/Beemster rond is. Moet er naast een nieuwe burgemeester en een nieuw logo ook een nieuwe ambtsketen komen? Eigenlijk is de ketting van burgemeester Bijl een prima en mooie ketting en zit de Beemster er al in verwerkt met een schakel. Ze moeten ook niet alles willen, daar in de Beemster.
Piet Jonker, weidevenner.nl, april 2021
Harry Brinkman. Oud-burgemeester Beemster.
Karen Heerschop, waarnemend burgemeester Beemster.
