Dekkers de smid

29/08/2021

Soms kom je in Purmerend dingen tegen waarvan je denkt, hé wat leuk, dat wist ik niet. Regelmatig plaatsen we op deze site Terugblikken, verhalen over de stad en haar bewoners, van Piet Jonker, redacteur/fotograaf van weidevenner.nl. Deze keer: Dekkers de smid.

Purmerend kent in het verleden vele smederijen, waaronder Dekkers ‘de smid’. Het is een bedrijf dat voor Marktstedelingen altijd heeft bestaan. Het is er gewoon, de paarden, de rook, het vuur, de smid en later de kachels. In 1863 koopt Johannes Hendrikus Dekkers het voormalig burgemeestershuis van Bernard Nieuwentijt, postkantoor en kaaspakhuis op de hoek Hoogstraat/Nieuwstraat. Hij begint een smederij en trouwt met Alida Bernardina Hoofd. Zoon Johannes neemt in 1904 de zaak over.                                                                                     

Een belangrijk deel van het werk is de hoefsmederij en het beslaan van paarden in de twee travaljes (soort box van balken waar de paarden in staan) Het rondom beslaan van een paard kost ongeveer een gulden en er is ook nog eens concurrentie van andere hoefsmeden. Dekkers maakt ook veel siersmeedwerk voor onder andere herenhuizen, villa’s en bedrijven. Een mooi stukje vakwerk is bijvoorbeeld boven de trap in villa Houtheuvel,  waarin uitgebeeld de Seven Saligheden. Het smeedwerk wordt tijdens de bezetting, als de villa als hoofdkwartier is gevorderd, vernield door Duitse soldaten die met het geweer aan de schouder de trap oplopen. Gootankers voor loodgieter Sanders en de ijzeren banden en handgrepen voor de poeptonnen komen ook bij Dekkers uit het vuur. Voor het weren van ‘kringetjesspuwers’ die op de raamposten bij winkeliers gaan zitten, worden zogenoemde prikkelijzers gesmeed.

Jenever
Voor de smederij staat een openbare waterpomp, die later wordt vervangen door een wielesteen. Dat is een grote ronde (molen)steen die wordt gebruikt om de roodgloeiend gestookte ijzeren banden om de wagenwielen te leggen. Het paard van groenteboer Taman loopt de hele dag voor de kar en moet daarom vaak nieuwe ijzers. Vader Dekkers moet het beest soms in een houdgreep nemen om het in de travalje te krijgen, en een paard van Jan Ipema is alleen koest te krijgen met een halve liter jenever. Bij het beslaan worden de hoeven gebrand en dat geeft een aparte doordringende geur. Veel mensen vinden het stinken, maar de bekende dokter Maats komt vaak even ‘een snuifje nemen’, want hij is er van overtuigd dat het een heilzame werking heeft.

IJzer
Cor, Jan en Gerard houden postduiven, waarmee vele prijzen worden gewonnen, en een groot deel van de zolder is ingericht als duivenverblijf. De rest dient als ijzeropslagplaats. Het ijzer komt met de boot naar het Tramplein en gaat vandaar per handkar naar de smederij, waar het wordt opgestoken door het bovenraam naar zolder. In 1954 wordt de winkel van Swidde aan de Peperstraat overgenomen en drie jaar later komt Jan, getrouwd met Riet van der Kroft, in de zaak. Bij veel burgers en instanties worden de kachels en pijpen na de winter weggehaald, gerepareerd, opgeknapt en in het pakhuis aan de Kerkstraat opgeslagen. In het najaar worden ze gepoetst en weer geplaatst. Dekkers verzorgt ook het onderhoud en het aansteken van de kachels en centrale verwarming van diverse gebouwen in Purmerend.

Brand
In 1958 komen er rookwolken uit het belastingkantoor aan de Plantsoengracht en geschrokken voorbijgangers bellen bij de buren het alarmnummer 444. Door de open voordeur wordt luidkeels geroepen of er iemand binnen is en opeens komt er antwoord, ‘wie is daar’? Met een vragende blik op het met roet bedekte gezicht komt Dekkers door de rook naar buiten. Een defecte klep bij de oliekachel blijkt de oorzaak van de rookontwikkeling. De per fiets gearriveerde brandweercommandant Smit kan nog net op tijd het uitrukken van de motorspuit afblazen. De zaak wordt een landelijk erkend installatiebedrijf en Jan stopt met de paarden en de smederij wordt showroom voor kachels en haarden. In 1974 wordt de smederij verhuurd, het pand van Molenaar Expeditie aan de Peperstraat gekocht en ingericht als kachel- en sanitairzaak. In 1995 stapt vader uit de zaak en runnen zoon Jan en diens zoon Jan het bedrijf.

Vrijwilliger
Na bijna 145 jaar doet Jan Dekkers de deur voorgoed op slot. Jan krijgt tijd voor zijn hobby’s, zet zich in voor de VHP, Kerkhof Overweersepolderdijk, Nicolaaskerk, Purmerends Museum, Archeologische Werkgroep, RTV Purmerend en het Waterlands Archief. Daarnaast schrijft hij boeken en leidt als Gilde Gids toeristen en andere belangstellenden door de stad. Voor zijn verdiensten als vrijwilliger ontvangt Jan Dekkers een Koninklijke onderscheiding in 2016. Na zijn overlijden op 29 augustus 2020 wordt hem op 19 juni 2021 postuum de VHP Jaarprijs toegekend.